Piston motorlarda düşük parlama özellikli AVGAS olarak bilinen yakıtın kullanılmasına karşılık, jet motorlarında parlama derecesi yüksek, kolay alev almayan ve taşınması daha güvenli yakıt türü kullanılır.
Tepkili uçak motorlarında kompresörden gelen havanın ısıtılması ve dolayısıyla ısı enerjisinin oluşması için kerozen tipi yakıtlar kullanılır. Kerozenin havanın oksijeniyle kimyasal bir reaksiyona girmesi sonucu oluşan ısı, kompresörden giren havayı türbin giriş sıcaklığına kadar yükseltir.
Jet yakıtları genel olarak hidrokarbon veya hidrojen ve karbon elementlerinin bileşimlerini içeren ham petrolden rafine edilerek üretilir. Pratikte karbon ve hidrojen atomlarının binlerce kombinasyonu elde edilebilir. Genel gruplar olarak parafinler, naftalar, olefinler ve aromatikler görülmektedir. Çıkarılan ham petrolden renk görünüş ve fiziksel özellikler açısından farklılıklar vardır.
İlk jet motorlarında gaz yağı veya gaz yağı–benzin karışımından oluşan yakıt kullanılmaktaydı. Günümüzdeki jet motoru yakıt türleri çoğunlukla gaz yağı esaslıdır. Optimum motor performansı, ekonomi, emniyet ve revizyon ömrü isteklerini yerine getirebilmeleri için jet yakıtları birçok özelliğe sahip olmalıdır. Bu özellikler aşağıda belirtilmiştir.
• Her türlü çalışma şartlarında kolayca pompalanabilmeli ve akabilmelidir.
• Her türlü yer şartlarında motor çalıştırmaya izin vermeli ve uçuşta gerektiğinde
yeniden çalıştırma özelliğine sahip olmalıdır.
• Her şartta verimli yanma sağlanmalıdır.
• Mümkün olduğu kadar yüksek ısı değerine sahip olmalıdır.
• Yanma sistemi ve türbin kanatları üzerinde zararlı etkiler olmamalıdır.
• Yakıt sisteminde korozyona sebep olmamalıdır.
• Yakıt sisteminin hareketli parçaları için uygun yağlamayı sağlamalıdır.
• Yangın tehlikesini en aza indirmelidir.
Askeri jet uçak motorlarında “JP”, sivil jet uçak motorlarında “Jet–A” ve “Jet–B” olarak sınıflandırılan yakıt kullanılır. Jet–A; JP–8 ve Jet–B; JP–4 ile aynı türdendir.
JP–1: Özellikleri Birleşik Devletlerde 1944 yılında belirlenmiş, donma noktası –60 santigrat derece olan gazyağı esaslı jet motor yakıtıdır. JP–1 çok iyi kalitesiyle ve eksoz duman izinin az oluşuyla bilinir.
JP–2, JP–3 ve JP–4: Daha sonraları nafta ve gazyağı karışımından 1945 yılında JP–2, 1947 yılında JP–3 jet motor yakıtı geliştirilmiştir. Gazyağı ve benzin karışımlı JP–4 1951 yılında kullanılmaya başlanmıştır. JP–2, JP–3 ve JP–4’ün tutuşma derecesi JP–1’e göre daha düşüktür.
JP–5: Yüksek tutuşma derecesi özelliği nedeniyle daha güvenli olan JP–5, uçak gemilerinde konuşlu jet uçaklarında kullanılmaktadır. JP–5’in üretimi diğer JP serilerine göre daha pahalıdır. JP–6 jet motor yakıtı 1956 senesinde XB–70 uçağı için üretilmiştir. XB–70 projesi iptal edilince JP–6’nın üretimine de son verilmiştir.
JP–7: 1970 yılında SR–71 “Blackbird” uçağı için özel olarak üretilmiştir.
JP–8: 1990’lı yıllarda JP–4 formülünde değişiklik yapılarak gazyağı esaslı JP–8 üretildi. JP–8 çok yüksek parlama dereceli, fazla kokan ve biraz yağlı özelliklere sahiptir.
JET–A: Sivil jet uçak motorlarında kullanılan Jet–A, JP–8’in benzeri olup gaz yağı esaslıdır.
JET–B: Sivil jet uçak motorlarında kullanılan Jet–B, JP–4’ün benzeri olup gazyağı– benzin karışımlıdır.
Jet uçaklarında yakıt depo göstergesi ve akışmetre ölçümleri Libre (Pound) değerinden gösterir.
Kaynak : Bulanık Mantık Denetleyicisi ile Uçak Yakıt Tüketiminin Modellenmesi Doktora Tezi (Ümit İSKENDER)